par Noam Hakoun
In een vorig artikelwerpen we licht op de geografische beperkingen die wegen op de maritieme en maritieme ontwikkeling van China. Uit deze analyse kwam naar voren dat China zich in een complexe en in sommige opzichten problematische situatie bevond. Maar geopolitiek is evenzeer een kwestie van geografie als van materiaal. En wat dit laatste punt betreft, is het duidelijk dat China verrast en lijkt te genieten van het betalen van de kronieken van westerse analyses.
Het primaat van de verrassing in het centrum van de Chinese strategische cultuur
In een toespraak in december 1990, toen China zijn terugkeer naar de liberale internationale orde begon, formuleerde Deng Xiaoping de gedragslijn van zijn diplomatiek beleid en het axioma dat zijn voorgangers met succes zouden volgen. Hij suggereerde: 'houd een laag profiel en wacht je tijd af'.[1] Deng Xiaoping sprak nooit over een verlangen naar hegemonie en adviseerde zijn opvolgers om hetzelfde te doen, met het argument dat men de Sovjetdiplomatie, toen in haar laatste uren, niet moest imiteren. Deze smaak voor verrassing, rechtstreeks afgeleid van Sun-Tzu's Art of War, is doorgedrongen tot alle Chinese strategische gedachten en de opvolgers van Deng hebben zijn advies wijselijk opgevolgd.
De intense handelsbetrekkingen in de defensie-industrie tussen de Verenigde Staten en China waren zeer gunstig voor China, dat in de tweede helft van de jaren tachtig competentie op dit gebied kon verwerven.[2] De schok veroorzaakt door het neerslaan van de demonstraties op het Tian An Men-plein zette deze relaties abrupt op de rem. Maar de hele jaren tachtig werd gekenmerkt door talrijke overdrachten van technologie. Zo werden in 1980 belangrijke overeenkomsten getekend met de installatie van een groot kaliber artilleriefabriek, de modernisering van de avionica van F-1987 interceptorjagers en de verkoop van Mark 8 torpedo's.[3] Deze verkopen werden gedaan toen Deng de Chinese Communistische Partij leidde, wat suggereert dat zijn beroemde citaat niet minder advies was dan een balans.
Hij verliet de macht in 1992, maar bleef een referentiefiguur voor Chinese strategen. Als sommige mensen zich afvragen wanneer het "uur" zal komen waarop China zal stoppen met zich stil te houden, bedriegen de proliferatie van militaire oefeningen en de verbetering van het Chinese militaire apparaat niet: de tijd is inderdaad achterhaald.
Het mislukte keerpunt van de jaren negentig: voorkeur voor bevestiging en onderdrukking van afwijkende stemmen
Na de Koude Oorlog en de Golfoorlog geloofden liberale democratieën dat ze volledige militaire overheersing hadden, zowel op het gebied van luchtoverwicht als in dat van hun vloten. De machtsgreep tussen de Amerikaanse en Chinese marine ten tijde van de Taiwanese verkiezingen van 1996, gevolgd door de neergang van de Chinese vloot, bevestigde het Amerikaanse sentiment. Maar hoe verrassend het ook mag lijken, in 1997 kwamen drie Chinese schepen in der minne de Amerikaanse kusten naderen. Opwarming van de betrekkingen leek op de agenda te staan.
Deze gebeurtenis leidde tot bezorgdheid bij bepaalde Amerikaanse specialisten en in het bijzonder bij Richard Berstein en Ross H. Monroe. Respectievelijk journalist en academicus, publiceerden ze in 1997 het komende conflict met China, dat 20 jaar ouder is dan het werk van Graham Allison. Bijzonder interessant is hier de manier waarop dit werk is ontvangen door een afdeling van de Amerikaanse diplomatie. Het zeer invloedrijke tijdschrift Buitenlandse politiek beschreef het boek als "pessimistisch", "het negeren van de gemeenschappelijke belangen die de Verenigde Staten zouden hebben bij het handhaven van de vrede in de regio".[4] evenzo, Het nationale belang drong aan op de gebreken in termen van economische redenering van het werk.
Erger nog, Ross H. Monroe verloor zijn positie als directeur van het Azië-programma aan het Institute for Foreign Policy Research in Philadelphia. Om zichzelf te verdedigen, voerde hij aan dat Alexander Haig, staatssecretaris en invloedrijke stem in de Amerikaanse politieke conceptie, verantwoordelijk was voor zijn afzetting.[5] Berstein, de tweede auteur van het werk, vermoedde zelfs dat Alexander Haig samenspande met industriële kringen die gunstig waren voor China, en graag de goede reputatie van China wilde behouden.[6]
De ontvangst die aan het boek wordt gegeven, is perfect te danken aan een bevestigingsvooroordeel van de kant van de Amerikaanse elites. Haig en de Amerikaanse intelligentsia zijn volhard in het zien van China als louter een economische speler. Het komt echter zelden voor dat een economische macht, bovendien, een voormalig multi-duizend jaar oud rijk, beperkt blijft tot overwegingen van groei en levensstandaard. Er was daarom in de Verenigde Staten en in het Westen meer in het algemeen een gebrek aan vooruitziendheid met betrekking tot de geopolitieke mogelijkheden die de Chinese economische groei de Chinese Communistische Partij bood. In 2001, vier jaar later, trad China toe tot de WTO, veroverde het steeds meer markten en bouwde het steeds meer op aan het formidabele arsenaal dat het nu heeft. Afwijkende stemmen, zoals Monroe, werden opgeschort en er werd besloten te luisteren naar wat in de richting van verzoening met China ging, ten koste van een objectieve analyse van de feiten.
De cultus van geheimhouding als sleutelelement van strategische verrassing
In het rapport van augustus 2021 over de modernisering van de Chinese vloot staat dat er weinig of geen cijfers beschikbaar zijn over de kwantitatieve en kwalitatieve ontwikkeling van het Chinese militaire apparaat. 11 jaar eerder waarschuwde het Pentagon echter voor het wrede gebrek aan transparantie van de Chinezen. [7] Tot op de dag van vandaag is SIPRI van mening dat de officiële cijfers van de Chinese regering lager zijn dan de werkelijke uitgaven. De denktank schat het Chinese budget voor het jaar 2020 op 252 miljard dollar, terwijl de Chinezen een budget van 183 miljard aankondigden.[8]
Deze cultus van ondoorzichtigheid is een bepalend element in de analyse van de Chinese marine-ontwikkeling. Als de Europese en Amerikaanse marines snel hun gebreken, vertragingen en hiaten uiten, binnen het kader van de mechanismen van het democratische en medialeven, is dit niet het geval in China. Deze sluier over een groot deel van de maritieme ontwikkelingsactiviteiten geeft een strategisch voordeel aan Chinese analisten, die nauwelijks naar informatie hoeven te zoeken, maar alleen de informatiestroom van hun tegenstanders democratisch hoeven af te stemmen.
Alles wijst erop dat de Amerikaanse en Europese autoriteiten verrast waren door de Chinese militaire golf en zich in een houding van reactie bevonden op Chinese vooruitgang. Tot op de dag van vandaag blijven de taalelementen hetzelfde en blijven de westerse politieke en militaire autoriteiten ervan overtuigd dat de Chinezen de westerlingen, voornamelijk Amerikanen, moeten “inhalen”. [9] Bovendien is de naam die wordt gegeven aan de jaarlijkse evaluatie van het Amerikaanse congres over de Chinese marine zwaar van betekenis: "Chinese Naval Modernization". De Amerikaanse politieke elite lijkt te blijven geloven dat de Chinese marine bezig is met modernisering. Een verandering van paradigma is voldoende essentieel om onze houding ten opzichte van de Chinese rivaal op gepaste wijze aan te passen. De recente woorden van admiraal Vandier, stafchef van de marine, bevestigen dat het effect van verrassing niet alleen het voorrecht van Amerikanen is. In juli 2021 verklaarde hij helder: "het niveau van de Chinese marine is hoger dan we ons hadden voorgesteld". [10]
Op technisch en industrieel vlak is de bouw van Chinese schepen paradoxaal genoeg meer geliberaliseerd dan in de Verenigde Staten of in Europa. Met andere woorden, de 1200 scheepswerven van China kunnen potentieel worden gebruikt om de Chinese oorlogsvloot te helpen bouwen (of moderniseren). De fusie van private en publieke actoren is ook een van de prioriteiten van Xi Jinping. Het is daarom moeilijk om alle industriële en technologische ontwikkelingen van de Chinese marine te volgen. Concreet worden tussen 24 mei en 2 juni 2020 de geprefabriceerde onderdelen van het casco van de vliegdekschip Type 003 werden verplaatst naar een droogdok ten westen van Jiangnan voor montage. Satellietbeelden van 20 mei laten zien dat een paar dagen eerder hetzelfde droogdok werd gebruikt om een van de LNG-aangedreven containerschepen te bouwen in opdracht van het Franse bedrijf CMA CGM.[11]
Toegevoegd aan de vooringenomenheid van westerse politieke en militaire besluitvormers, zou deze cultus van geheimhouding, in combinatie met een meer dan efficiënte massa-industrie, alleen maar kunnen helpen om de hele wereld te verrassen.
Het symptomatische voorbeeld: de ontwikkeling van de Chinese onderzeeërvloot
De nucleaire onderzeeër van de Chinese marine, de Shang, wordt over het algemeen beschouwd als een niveau van stealth dat vergelijkbaar is met dat van de Sovjet Victor III. Dit model ging echter voor het eerst de zee op eind jaren 1970. Dit punt is niet te verwaarlozen. De Victor III was inderdaad de belangrijkste onderzeeër die de Sovjets inzette voordat ze technologische doorbraken in de akoestiek maakten, wat leidde tot de superstille nucleaire onderzeeër. Akula, kwam in dienst in het midden van de jaren tachtig. Akula was de eerste Sovjet (toen Russische) onderzeeër die niet kon worden gedetecteerd door de onderzeeërmicrofoonketen van de Verenigde Staten, beter bekend als het Sound Surveillance System of SOSUS.13 Nucleaire raketlanceringsonderzeeërs (SSBN) klasse Jin zou ook last hebben van een laag niveau van stealth, vermoedelijk vanwege de grote raketcompartimenten aan de achterkant van de onderzeeër.14 De Verenigde Staten hebben onlangs echter een SOSUS in de regio ingezet, wat de manoeuvreercapaciteiten van Chinese duikboten belemmerde.15
Anderzijds dreigt de aanstaande komst van het type 095 de situatie te veranderen. Alles wijst erop dat de opgebouwde knowhow van de Chinezen hen in staat zal stellen het geluidsniveau van hun onderzeeërs drastisch te verminderen.17 Sommige bronnen denken dat het zal concurreren met Amerikaanse onderzeeërs uit de Virginia-klasse.18 De voorsprong van westerlingen en Russen in dit gebied zal waarschijnlijk heel snel tot het verleden behoren. Bedenk bovendien dat China een extreem grote onderwatervloot heeft, aangezien deze bestaat uit bijna 60 duikboten, nucleair of conventioneel.19 Slim geplaatst, kunnen deze onderzeeërs even formidabel als discreet zijn en hun grote aantal garandeert China onmiskenbare beheersing van wat er onder de zee doorgaat.
Op het specifieke gebied van onderzeeërs kan China westerlingen ontegensprekelijk verrassen, en faalt daar ook niet in. Zo presenteerde de Chinese marine in oktober 2019 een mysterieuze onderzeeër, zonder enige informatie voorafgaand aan de presentatie van deze duikboot. Het is waarschijnlijk het enige land ter wereld dat in staat is om een onderzeeër op ware grootte te bouwen zonder dat er details bekend worden gemaakt.[12] China kan ook zijn vloot van conventionele onderzeeërs moderniseren en de hele wereld meer bieden meer mogelijkheden voor strategische verrassing en reageer in plaats van te handelen.
[1]https://thediplomat.com/2017/10/xi-jinping-thought-vs-deng-xiaoping-theory/
[2] Chinese wapenverkoop en VS - militaire betrekkingen met China - AZIATISCH ONDERZOEK juni 1989
[3] Chinese wapenverkoop en VS - militaire betrekkingen met China - AZIATISCH ONDERZOEK juni 1989
[4] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1997-05-01/coming-conflict-china
[5] https://archive.org/details/the-weekly-standard-1997-03-31/page/n3/mode/2up?q=%22Munro%22
[6] http://www.booknotes.org/Watch/80193-1/Richard-Bernstein
[7] https://www.reuters.com/article/us-usa-china-pentagon-idUSTRE52O5PX20090325
[8] https://chinapower.csis.org/military-spending/
[9]https://www.theguardian.com/world/2021/sep/21/xis-army-from-hiding-and-biding-to-building-chinas-dream
[10]http://www.opex360.com/2021/07/24/amiral-vandier-le-niveau-de-la-marine-chinoise-est-au-dela-de-ce-que-nous-imaginions/
[11] https://www.csis.org/analysis/chinas-opaque-shipyards-should-raise-red-flags-foreign-companies
[12]https://www.forbes.com/sites/hisutton/2019/10/09/china-navy-new-mystery-submarine/?sh=4287c17f55ac